Shit, afgekeurd voor je droombaan door hooikoorts!

2020-01-14T09:45:03+01:00

Geschreven door: redactie

Het zal je maar gebeuren, afgekeurd worden voor je droombaan als piloot vanwege hooikoorts. Op www.werkenbijdefensie.nl staat bij de FAQ's de volgende vraag over een allergie voor graspollen:

“Ik heb een allergie voor graspollen (hooikoorts). Is dit een belemmering voor een militaire functie?”
Antwoord: “Hooikoorts is geen directe reden tot medische ongeschiktheid. Tijdens de keuring zal de arts bespreken in hoeverre je last hebt van hooikoorts en of je er medicatie voor gebruikt. Als je geen overmatige last hebt van de hooikoorts en er soms medicatie voor gebruikt (antihistaminicum) kan je goed worden gekeurd”.

Uiteraard wekt dit de nieuwsgierigheid, vandaar een aantal vragen aan een dubbele ervaringsdeskundige, zowel last van hooikoorts als arts, Majoor Frijters, werkzaam als vliegerarts bij het Centrum voor Mens en Luchtvaart.

Foto: Keuring door keuringsarts

1. Bent U als vliegerarts ook betrokken bij de medische keuringen van nieuw personeel?
Ja, ik ben als senior vliegerarts ook een van de artsen die vliegmedische keuringen verricht bij aspirant-vliegers. Ook keuren we andere vliegmedische categorieën, onder andere vliegerartsen, flight nurses, load masters en air traffic controllers.

2. Worden er in de praktijk ook daadwerkelijk mensen afgekeurd op hooikoorts?
Niet op hooikoorts per se. Als iemand er longklachten bij heeft is dit wel een zorg. Militair vliegers maken in het vliegtuig gebruik van zuurstofsystemen die koude en droge lucht geven. Dit kan bij mensen met astmatische longklachten tot potentieel gevaarlijke situaties leiden. Een tweede punt waar we naar moeten kijken is het gebruik van medicatie, want niet alles is verenigbaar met vliegen. Dit staat allemaal beschreven in militaire regelgeving.

3. Zijn er trends in de aantallen, wordt er bijvoorbeeld door betere behandelingen de laatste jaren minder op afgekeurd? Zijn er cijfers bekend over het aantal mensen dat is afgekeurd op hooikoorts in de loop der jaren?
Ik denk dat we sinds 20 jaar geleden wel minder streng zijn geworden voor bepaalde aandoeningen. Dit heeft te maken met voortschrijdend inzicht (op basis van evidence base). Wij blijven daarom altijd kritisch als regels voorschrijven dat iemand niet geschikt is. Ik heb geen exacte aantallen van hoe veel mensen we afgekeurd hebben. Ik weet wel dat er vliegers met hooikoorts zijn die gewoon kunnen vliegen, als de klachten onder controle zijn.

4. Ik ben zelf van lichting “93-5”, had destijds behoorlijk last van hooikoorts, ik kan me niet herinneren dat het bij de keuring ter sprake kwam. Was hooikoorts een issue in de tijden van de dienstplicht? Wordt er sinds het beroepsleger strenger of minder streng op gekeurd?
Als je opgekomen bent als dienstplichtig militair ben je gekeurd volgens de militaire basiseisen. Een onderdeel van de keuring is het anamnesegesprek, dit wordt gedaan aan de hand van een vragenlijst. Allergie zit daar ook tussen. Dat is nu zo, en dat zal toen ook zo geweest zijn. Mogelijk dat er door de grote aantallen keuringen het er toen doorheen geglipt is. Wat betreft allergie moet iemand veilig zijn werk kunnen uitvoeren. Over het algemeen geldt dat een militair 30 dagen zonder zijn of haar medicatie moet kunnen om geschikt verklaard te worden. De vliegmedische keuringseisen bij de Koninklijke Luchtmacht zijn strenger dan de militaire basiseisen en dat is ook altijd zo geweest.

5. Zeker jonge mensen met hooikoorts-achtige klachten zijn vaak nog op zoek naar de precieze oorzaak van hun klachten. Dit hoeft lang niet altijd het pollen van grassen te zijn. Naast het pollen van bomen en kruiden kun je ook denken aan allergenen afkomstig van huisstofmijt, schimmels, honden, katten en allergenen in voeding. Testen jullie zelf ook op type allergie om te controleren of het ook daadwerkelijk om een graspollen allergie gaat?
Ik herken dit wel. Ik heb zelf ook lopen puzzelen waar ik nu precies allergisch voor was. Ik heb er in jaren eigenlijk nooit een bevredigend antwoord op kunnen vinden, maar ik ben wat dat betreft pragmatisch ingesteld; hoe kom ik van de klachten af? In de praktijk bleek dit makkelijker dan ik verwacht had. We zijn recent gestopt met huidtesten vanwege veranderde regelgeving. Er kwamen vaak positieve uitslagen uit, maar bij verwijzen naar de longarts bleek er dan niets aan de hand te zijn. We weten dat er een verband bestaat tussen allergie en longklachten, maar de allergie is niet waar we heel bezorgd om zijn. Het draait om de longfunctie. Over het algemeen kunnen mensen prima zelf vertellen waar ze wel en niet last van hebben. We nemen longfunctietesten af om te bepalen of mensen functionele beperkingen van de longen hebben.

6. Aanleiding voor dit interview was een stukje in de defensiekrant waarin u aangaf zelf afgekeurd te zijn als jachtvlieger i.v.m. hooikoorts en mede daardoor koos voor de carrière van arts binnen defensie. Zijn er qua keuring verschillen tussen de verschillende takken van defensie? Marine, Luchtmacht en landmacht of gaat het meer om type functie? In het veld, ondersteuning, onderhoud, administratie? Wat zijn bijvoorbeeld, naast piloot, de functies die absoluut ondenkbaar als je last hebt van hooikoorts?
Haha, ja dat klopt. Het volledige verhaal is natuurlijk dat ik, doordat ik hooikoorts heb, doorverwezen ben naar de longarts. Daar heb ik een histamine provocatietest moeten doen (het was in 1998). Hieruit bleek dat ik net over het randje zat van wel/niet acceptabele longfunctie. Men heeft er toen voor gekozen om mij niet vliegmedisch goed te keuren. Dat was toen een flinke domper. Gelukkig was ik reeds ingeloot voor geneeskunde en had ik een mooi back-up plan. Toen ik klaar was met mijn studie begon het toch te kriebelen. Ik ben bij de Luchtmacht gaan kijken en op gesprek geweest wat er voor functies voor artsen zijn. De functie vliegerarts bleek een perfecte fit te zijn. Ik heb het nog steeds erg naar mijn zin en heb er nooit spijt van gehad dat zo gelopen is. De keuringseisen zijn het strengst voor vliegers, daarna voor de air traffic controllers en dan de mee-vliegers (zoals vliegerartsen, verpleegkundigen, etc). Dit heeft te maken met hoe ernstig het is voor de vliegveiligheid als jou iets zou overkomen tijdens het beoefenen van je vliegende functie. De vliegmedische keuring om vliegerarts te kunnen worden kwam ik wel door toen ik in 2008 solliciteerde en gekeurd werd. Naast de vliegmedische keuring voor een vliegende functie, worden alle militairen gekeurd. Bij de militaire aanstellingskeuring wordt ook gemeten hoe fit je bent door een functionele fysieke test. Afhankelijk van de functie die je ambieert moet je hoger scoren. Denk hierbij aan een commando of marinier die het hoogste cluster fysieke fitheid moeten halen, versus een dokter of verpleegkundige die bij het minst zware cluster fit verklaard kunnen worden. Als je op een vliegende functie solliciteert dien je te voldoen aan de vliegmedische eisen. Deze keuringen vinden voor alle krijgsmachtonderdelen plaats op het Centrum voor Mens en Luchtvaart van de Koninklijke Luchtmacht. Ik denk dat als je hooikoorts goed onder controle is dat er, in principe, niet een functie is die je niet zou kunnen vervullen. Maar het hangt er natuurlijk van af of dat je er andere klachten bij hebt en of je medicatie afhankelijk bent.

foto: F35 boven paleis het Loo

7. “Tijdens de keuring zal de arts bespreken in hoeverre je last hebt van hooikoorts”. De pollendruk kan per jaar en binnen een jaar enorm verschillen. Vorig jaar (2019) was er bijvoorbeeld een behoorlijke piek vroeg in het voorjaar. In 2018, gedurende de lange hete, droge zomer groeide het gras minder en kon er ook relatief weinig pollen in de lucht zijn. Hoe bepalen jullie “….in hoeverre je last hebt…” als het klachtenpatroon zo dynamisch kan zijn, hanteren jullie een soort meetlat/schaal voor de mate van hooikoorts?
Dat is dus iets wat in het anamnesegesprek naar voren zal komen. Over het algemeen weten mensen vrij goed te vertellen waar ze last van hebben en wanneer. Het blijft maatwerk om mensen van zo goed mogelijke adviezen en eventuele behandelingen te voorzien. Mijn persoonlijke ervaring is dat je op een gegeven moment zelf aardig kunt inschatten wanneer het een ongunstig jaar is en wanneer niet. Het is ook handig om hiervoor op www.thuisarts.nl en www.pollennieuws.nl te kijken. We gebruiken geen maat voor de ernst van de hooikoorts. Als het nodig blijkt te zijn bij een keuring kan iemand verwezen worden naar een medisch specialist, zoals bijvoorbeeld een longarts.

8. Werken de artsen van defensie volgens de standaardaarden van de NHG, of zijn er aanvullingen specifiek voor defensie personeel?
Voor niet-vliegend personeel werken we inderdaad volgens de NHG standaard. Voor het vliegende personeel moet er altijd goed gekeken worden of er veilig gevlogen kan worden met de medicatie. Bij sommige antihistaminica is dat het inderdaad geval.

9. “….en er soms medicatie voor gebruikt (antihistaminicum) kan je goed worden gekeurd”. Wordt je bij gebruik van andere, zwaardere, medicatie automatisch afgekeurd?
We proberen uiteraard zo min mogelijk mensen af te keuren. Als iemand bij een aannamekeuring afhankelijk is van zware medicatie, zoals bijvoorbeeld een epipen, dan moeten we die persoon helaas afkeuren. Als er twijfel is over de geschiktheid van een kandidaat is dan zullen wij als keuringsartsen bij voorkeur eerst verwijzen naar de medisch specialist, zoals bijvoorbeeld de KNO arts, dermatoloog of longarts.

10. Kijken jullie ook naar de mogelijke bijwerkingen van medicatie?
Ja, voor de vliegveiligheid is een bijwerking van een medicijn vaak leidend in of het gebruikt kan worden in een vliegende functie. Stel je voor dat een bijwerking is dat je licht in het hoofd kunt worden, dat zou gevaarlijke situaties kunnen opleveren tijdens het vliegen. Daarom hebben is er regelgeving voor welke medicatie acceptabel is.

11. Is er bij defensie over het algemeen veel aandacht voor allergie en allergische reacties, niet alleen voor pollen maar bijvoorbeeld op het vlak van voeding of insectenbeten?
Ja, zeker. Een pinda- of notenallergie is een reden om iemand militair af te keuren. Ook als iemand een epipen draagt voor bijvoorbeeld bijenallergie is dat een probleem. Er kan in missiegebied geen rekening gehouden worden met voeding die zulke heftige allergische reacties oproepen dat het levensbedreigend kan worden. Dit heeft te maken met de veiligheid voor het individu, maar ook met de medische keten. Het is op missie vaak niet zo dat je even de ambulance kan bellen en binnen een half uur in een ziekenhuis ligt, zoals in Nederland.

12. Zijn defensie-artsen, los van de keuring, ook nog betrokken bij het grip krijgen op de klachten, of een behandelplan, van bestaand personeel? Zo ja, wat is dan in grote lijnen de aanpak?
Als je met allergische klachten op het spreekuur komt dan zal de arts uiteraard proberen de klachten zo goed mogelijk te behandelen. Als het nodig is kan daarbij ook verwezen worden naar hele goede medisch specialisten in het Centraal Militair Hospitaal. Hier kan bepaald worden welke allergieën iemand heeft en daardoor meer gericht behandeld worden. Verder wordt er ook veel gedaan aan voorlichting en gezondheidsadviezen op de verschillende militaire gezondheidscentra.

13. Word er ook naar mogelijkheden van preventie gekeken? Denk aan de reguliere tips zoals het vermijden van contact met pollen door bijvoorbeeld goede zonnebril, zoveel mogelijk binnen blijven bij grote pieken e.d., of is de benadering vooral via medicatie?
Preventie is soms lastig. Als je niet weet welke maatregelen je kan nemen dan zul je ze ook niet nemen. Ik denk dat het als arts altijd erg belangrijk is om mensen voor te lichten over welke maatregelen ze zelf kunnen nemen om de klachten te verminderen. Dit zal veelal op het spreekuur zijn, maar soms ook via bijvoorbeeld posters die opgehangen worden in een gezondheidscentrum. Als het nodig is dan kan er gekeken worden naar medicatie. Ik denk dat er nog veel te winnen valt door mensen meer bewust te maken van hoe je om moet gaan met hooikoorts. Ik heb zelf wel gemerkt dat een heel gedoe is om uit te zoeken welke grassoort je nu precies allergisch voor bent en welke behandelingen er zijn. Ik vond het een uitkomst om vanaf het begin van het seizoen, bij de eerste symptomen, te behandelen met medicatie. Maar dat is natuurlijk een keuze.

14. Speelt hooikoorts een rol bij missies in het buitenland? De vegetatie, en dus ook het type pollen dat in de lucht kan voorkomen, kan enorm per land verschillen. Ook het seizoen speelt een rol, het is altijd wel ergens op de wereld lente.
Ja, hooikoorts kan zeker een rol spelen in het buitenland. Ik merk dat mensen op andere plekken soms plots last hebben van hooikoorts achtige klachten, terwijl ze in Nederland nergens last van hebben. Je kan dit nooit voorspellen, dus vandaar dat we ook pragmatisch moeten omgaan met allergieën. Als je de symptomen met een stukje preventie en eventueel medicatie kan inperken hoeft het helemaal geen probleem te zijn.

foto: op missie in Mali

15. Heeft u inmiddels zelf grip op uw hooikoortsklachten gekregen?
Ja, gelukkig wel. Toen ik als tiener voor het eerst klachten kreeg had ik geen idee dat dit hooikoorts was. Vanaf mijn 18e werden mijn klachten bijna elk jaar erger. Ik kreeg meestal vanaf mei last van jeukende ogen en een verstopte neus. Aanvankelijk had ik met name veel last van het slechte slapen, omdat mijn neus steeds dicht zat. Als je dan in de weer gaat met Otrivin-achtige neussprays dan helpt dit wel, maar dat is maar voor even. Toen ik uiteindelijk voor de vliegmedische keuring was geweest wist ik dat ik een flinke hooikoortsallergie had, doordat ze dit met een huidtest vastgesteld hadden. Dit was voor mij de reden om naar de huisarts te gaan. Hier kreeg ik antihistaminica pilletjes die ik elke dag moest nemen. Dit hielp voor geen meter. Ik heb meerdere verschillende geprobeerd, maar was er niet bepaald tevreden mee. Toen ik na enkele jaren aanmodderen opnieuw naar de huisarts ging heeft hij me verwezen naar een allergoloog. Zij adviseerde me om het hele seizoen lang antihistaminica te slikken en dat te combineren met een neusspray met ontstekingsremmend hormoon. Dit bleek perfect te werken en ik had nauwelijks klachten meer!
Dit heb ik jarenlang naar tevredenheid gedaan. Maar omdat ik toch graag van de medicatie af wilde ben ik 1,5 jaar geleden begonnen met een hyposensibilisatiekuur. Dit houdt in dat ik dagelijks een pilletje onder de tong neem om het immuunsysteem te “trainen” zodat er na enkele jaren veel minder, of geen reactie meer zal optreden tijdens het hooikoortsseizoen. Ik merkte afgelopen seizoen dat ik al veel minder de noodzaak had om medicatie te gebruiken, dus dat is hoopgevend.

16. Baalt u er nog steeds van dat u geen piloot bent geworden, of was het achteraf een geluk bij een ongeluk, gezien uw huidige functie binnen defensie?
Ik ben erg blij met mijn huidige werk. Het is een mooie en uitdagende functie die veel variatie biedt. Het heeft me al op veel bijzondere plekken gebracht en mooie ervaringen geboden. Ik ben drie keer op uitzending geweest (1x Afghanistan en 2x Mali), waar ik veel heb meegemaakt. Ook heb ik met veel verschillende vliegtuigtypen meegevlogen, wat altijd mooi blijft om te doen. Ik denk dat de afkeuring voor vlieger in 1998 me extra gemotiveerd heeft. Ik zet graag een pasje bij om de mannen en vrouwen van de Luchtmacht veilig in de lucht te houden. Overigens twijfel ik er geen moment aan dat ik het ook prima naar mijn zin had gehad als vlieger bij dit prachtig mooie bedrijf wat Koninklijke Luchtmacht heet!

17. Is het zinvol voor mensen die in het verleden zijn afgekeurd om zich opnieuw te laten keuren?
Dat ligt heel erg aan waarom je afgekeurd bent. Je mag altijd herkeurd worden, maar als de reden nog steeds onveranderd aanwezig is zou ik realistisch zijn en de mogelijke teleurstelling besparen.

18. Het grip krijgen op de klachten is voor veel mensen nog steeds een zoektocht. Nog tips voor mensen met last van hooikoorts?
De adviezen om met gesloten ramen te rijden in de auto en met zonnebril te fietsen werkte wel, maar slechts een klein beetje. Als je echt last van jeukende ogen en loopneus hebt (zoals ik had), dan is dat geen feestje. De behandeling met de antihistaminica en de corticosteroïd neusspray was daarom voor mij een eye-opener. Ik had vrijwel geen klachten meer toen ik die ben gaan gebruiken! Omdat ik toch wel elk jaar gedurende een flinke tijd aan de medicatie zat en er een mogelijkheid bestaat om te immuunsysteem te trainen heb ik er na vele jaren toch voor gekozen om die therapie (sub-linguale immunotherapie) te proberen. Dit bevalt goed, afgelopen jaar had ik al veel minder klachten tijdens het hooikoorts seizoen, waardoor ik minder dagen medicatie hoefde te gebruiken.